daisy medium

09/01/2014 - naftemporiki.gr

Μελοποιημένο αφιέρωμα στον Μανόλη Αναγνωστάκη
Πέμπτη, 09 Ιανουαρίου 2014 10:25

manolis-anagnostakis
Ο σπουδαίος ποιητής Μανόλης Αναγνωστάκης.

Τιμώντας τον σπουδαίο μας ποιητή Μανόλη Αναγνωστάκη, η Λαϊκή Ορχήστρα «Μίκης Θεοδωράκης» παρουσιάζει τρεις κύκλους τραγουδιών του Μίκη Θεοδωράκη με μελοποιημένα ποιήματά του.

Σε τρεις μοναδικές βραδιές, στο πλαίσιο των εκδηλώσεων του βιβλιοπωλείου Ιανός, η Νένα Βενετσάνου και ο Λάκης Χαλκιάς θα ερμηνεύσουν τους κύκλους τραγουδιών: «Μπαλάντες», «Της εξορίας» και «Αρκαδία VIII» (Δύο τραγούδια - ποταμός «Μιλώ» και «Χάρης» - 1944), την Παρασκευή 10, το Σάββατο 11 και την Κυριακή 12 Ιανουαρίου, στις 9.30 το βράδυ.

Με έντονη υπαρξιακή διάσταση

Ο Μανόλης Αναγνωστάκης γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη, όπου και σπούδασε Ιατρική. Κατά τη διάρκεια της Κατοχής, συμμετείχε στην ΕΠΟΝ. Κατά τη διετία 1943 - 1944 ήταν αρχισυντάκτης του περιοδικού «Ξεκίνημα», που ανήκε στον εκπολιτιστικό όμιλο του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Είχε έντονη πολιτική δράση στο φοιτητικό κίνημα, για την οποία φυλακίστηκε το 1948, ενώ, το 1949 καταδικάστηκε σε θάνατο από έκτακτο στρατοδικείο. Βγήκε από τη φυλακή με τη γενική αμνηστία, το 1951.

Δημοσίευσε κείμενά του για πρώτη φορά στο περιοδικό «Πειραϊκά Γράμματα» (1942) και, αργότερα, στο φοιτητικό περιοδικό «Ξεκίνημα» (1944). Ποιήματά του και κριτικές δημοσιεύτηκαν σε αρκετά περιοδικά. Το 1986, του απονεμήθηκε το Κρατικό Βραβείο Ποίησης, ενώ το 1997, ανακηρύχθηκε Επίτιμος Διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.

Στην ποίησή του, είναι έντονη η υπαρξιακή διάσταση. Η μη ύπαρξη, ο θάνατος, τον απασχόλησε από την πρώτη στιγμή της λογοτεχνικής του παρουσίας. Συνθέτες, όπως ο Μίκης Θεοδωράκης, ο Θάνος Μικρούτσικος και ο Μιχάλης Γρηγορίου έχουν μελοποιήσει αρκετά ποιήματά του, ενώ έργα του έχουν μεταφραστεί στα αγγλικά, τα γαλλικά, τα γερμανικά και τα ιταλικά.

Σεμνός, έντιμος και πραγματικός αγωνιστής

mikis-anagnostakis 
Μίκης Θεοδωράκης και Μανόλης Αναγνωστάκης στο πατάρι του βιβλιοπωλείουτου Αναγνωστάκη στη Θεσσαλονίκη το 1975. 

Όπως σημειώνει ο Μίκης Θεοδωράκης για τη σχέση του με τον ποιητή: «Με τον Μανόλη Αναγνωστάκη γνωριστήκαμε την εποχή, που κυκλοφορούσε το λογοτεχνικό περιοδικό “Κριτική”. Ήμουν, τότε, στο Παρίσι και μου έγραψε, προτείνοντάς μου να του στείλω άρθρα μου για δημοσίευση. Θυμάμαι ότι, τελικά, δημοσιεύθηκαν δύο άρθρα μου στο περιοδικό αυτό. Όμως, με την αλληλογραφία που χρειάστηκε να ανταλλάξουμε, γνωριστήκαμε αρκετά, αν και από μακριά. Αργότερα, συναντηθήκαμε.

Θυμάμαι ότι, στις αρχές του ΄60, όταν καθιέρωσα τις λαϊκές συναυλίες, προσπαθούσα παράλληλα να περάσω στον κόσμο και τη συμφωνική μουσική. Γι’ αυτό, έκανα πάντα δύο συναυλίες. Στην πρώτη, παρουσίαζα κομμάτια από συμφωνικά έργα και μιλούσα γι’ αυτά, γινόταν, δηλαδή, ένα είδος διάλεξης και, στη δεύτερη, τα λαϊκά. Όταν πήγαμε στη Θεσσαλονίκη, ο Μανόλης είχε αναλάβει τη διοργάνωση της πρώτης βραδιάς με τα συμφωνικά. Δούλεψε πολύ γι’ αυτή τη βραδιά, είχε μεγάλο ενθουσιασμό. Τελικά, οι προσκλήσεις, που έστειλε σε γνωστούς και φίλους, βρέθηκαν σκισμένες και η βραδιά ξεκίνησε με πολύ λίγο κόσμο. Φαίνεται, όμως, ότι από στόμα σε στόμα διαδόθηκε το νέο και, πολύ πριν τελειώσουμε, το θέατρο είχε γεμίσει.

Λάκης Χαλκιάς
Λάκης Χαλκιάς.

Η ποίησή του μου άρεσε πάντα. Ήταν μελαγχολική στην πρώτη ανάγνωση, όμως έκρυβε μεγάλη δύναμη. Στα προδικτατορικά χρόνια, ήμουν σε άλλο κλίμα και δεν έτυχε να γράψω μουσική πάνω σε ποιήματά του. Τον καιρό της εξορίας στη Ζάτουνα, μελοποίησα δύο μεγάλα ποιήματά του, το “Μιλώ” και τον “Χάρη”, που αποτέλεσαν τον κύκλο “Αρκαδία VIII”. Ήταν η καινούρια φόρμα, πάνω στην οποία δούλευα τότε, το Τραγούδι - Ποταμός.

Νένα Βενετσάνου
Νένα Βενετσάνου.

Αργότερα, γύρω στα 1972, μου έστειλε έναν νέο κύκλο ποιημάτων, τη “Λερναία Ύδρα”, που - από ό,τι σημείωνε στο γράμμα του - τον έγραψε για μένα. Ήταν υπογραμμισμένος ο στίχος “Κι ίσως κανείς δε σε προσμένει να γυρίσεις…” και, δίπλα στο ποίημα, η σημείωση “σε αφορούν”. Το είχε καταλάβει και ήθελε να μου το πει: ότι, γυρνώντας στην Ελλάδα, μετά τη δικτατορία, όλα θα είχαν αλλάξει και τίποτα δεν θα ήταν, όπως πριν τη χούντα. Έγραψα τη μουσική για τα ποιήματα αυτά, που αργότερα κυκλοφόρησαν σε δίσκο, με τον τίτλο “Μπαλάντες”. Μετά τη δικτατορία, μου έστειλε ακόμα μερικά ποιήματα, που μπήκαν στον δίσκο “Της εξορίας”. Ήταν σεμνός, έντιμος και πραγματικός αγωνιστής, που πάντα με τιμούσε η φιλία του και η συνεργασία μαζί του».

Ορχήστρα "Μίκης Θεοδωράκης"
Η Λαϊκή Ορχήστρα «Μίκης Θεοδωράκης».

Συντελεστές
Ορχήστρα «Μίκης Θεοδωράκης»: Γιάννης Μπελώνης (πιάνο), Αρτέμης Σαμαράς (βιόλα), Ξενοφών Συμβουλίδης (πνευστά), Βαγγέλης Κονταράτος (κιθάρα), Σταύρος Καβαλιεράτος (κοντραμπάσο), Στέφανος Θεοδωράκης - Παπαγγελίδης (κρουστά). Ηχοληψία: Μιχάλης Αλεξάκης.

Πληροφορίες
Ιανός: Σταδίου 24 - Αθήνα, τηλ.: 210 3217810. Τιμές εισιτηρίων: είσοδος: 10 ευρώ, ελάχιστη κατανάλωση: 6 ευρώ. Προπώληση: ταμεία Ιανού και Golden Hall (Λ. Κηφισίας 37Α - Μαρούσι), ηλεκτρονικά: ianos.gr. Οι πόρτες ανοίγουν στις 21.00. Οι συναυλίες θα μεταδίδονται ζωντανά από τo ianosradio.gr.

naftemporiki.gr


04/01/2014 - Η ΑΥΓΗ

 

 

Νόρα Αναγνωστάκη: Συνδύασε την κριτική με την ποιητική διάθεση

Εφημερίδα Η ΑΥΓΗ
Κρημνιώτη Πόλυ - 05.01.2014

nora anagnostaki

 

Πίσω από έναν μεγάλο άντρα, λένε, κρύβεται μια σπουδαία γυναίκα. Στην περίπτωση της Νόρας Αναγνωστάκη, η ρήση επιβεβαιώνεται κατά το ήμισυ.

Ήταν μια σπουδαία γυναίκα, έζησε πλάι σε έναν μεγάλο άντρα, ωστόσο δεν έμεινε στη σκιά του. Αυτόφωτη πνευματική οντότητα, πνεύμα ανήσυχο και οξυδερκές, κατόρθωσε μέσα από το μικρό σε όγκο, αλλά εμβληματικό δοκιμιακό της έργο να εισαγάγει τον νέο τρόπο θεώρησης και να ανανεώσει τον κριτικό λόγο της μεταπολεμικής περιόδου. Ίσως επειδή, όπως εύγλωττα αποτύπωνε στη δική της συνεισφορά στα αντιδικτατορικά «Δεκαοκτώ κείμενα», «Τα έργα του χρέους, όπως και τα έργα της φθοράς, ωριμάζουν αργά και είναι έργα ολόκληρης ζωής».

Ο θάνατός της, την παραμονή της Πρωτοχρονιάς, επαναφέρει στο προσκήνιο ακόμα ένα σημαντικό έλλειμμα της εποχής μας, αυτό της σοβαρότητας με την οποία αντιμετωπίζουμε τον δοκιμιακό και κριτικό λόγο γύρω από τη λογοτεχνία και εν γένει την τέχνη. Η ίδια είχε την ικανότητα να διακρίνει το νέο που κόμιζε η εποχή της και να το αναδεικνύει με σοβαρότητα και έξω από αισθητικές ή ιδεολογικές σκοπιμότητες. "Η τέχνη, και να το θέλουμε, δεν μπορεί πια να είναι για μας μια σπουδή γυμνής ομορφιάς. Αυτό το σκέφτομαι επίμονα κάθε φορά που βλέπω μερικές κινέζικες ζωγραφιές. Θέλω να βγάλω έναν επικήδειο του ανέφελα ωραίου [...] Νομίζω πως δεν μας φτάνει πια η απόλαυση του ωραίου που διαστέλλει την ψυχή σε άχρονη έκσταση. [...] Δεν βρισκόμαστε σ' ένα fin de siècle. Έχουμε ήδη εισχωρήσει βαθιά μέσα σ' ένα ζέοντα και ανασχηματιζόμενο κόσμο. Κι αυτοί που μπορούν να μιλήσουν, για να είναι σύγχρονοι, πρέπει να μιλάνε τη γλώσσα του".

Σκέψεις που θα μπορούσαν να είχαν γραφεί σήμερα, η Νόρα Αναγνωστάκη τις διατύπωνε ήδη από τη δεκαετία του '60 στις "Μαγικές Εικόνες. Επτά δοκίμια, 1960-1965" (εκδ. Τραμ, 1973). Κι αν οι παραπάνω είναι φράσεις - κλειδιά για την κατανόηση του νέου κόσμου της εποχής της, κρατούν την ίδια νοηματοδότηση και σήμερα για τον κόσμο που ανοίγεται μπροστά μας, και παραμένουν ένα μικρό μόνο δείγμα ενός οξυδερκούς μυαλού, ενός σημαντικού αναστήματος στη δοκιμιογραφία και τα ελληνικά γράμματα.

Η Νόρα Αναγνωστάκη έζησε στην πλέον ταραγμένη εποχή της νεότερης Ιστορίας μας, στη δίνη της πόλωσης και των μεταπολεμικών, κυρίως, αντιπαραθέσεων. Δεν υπέταξε τη δοκιμιογραφία στην ιστορική στιγμή, αλλά στάθηκε στην τεκμηριωμένη, εμπεριστατωμένη θέαση της λογοτεχνίας. Έζησε όμως και μέσα σε ένα πολύτιμο δούναι και λαβείν αγάπης. Του Μανόλη Αναγνωστάκη και του μοναχογιού τους Ανέστη. Μοιράστηκε με τον Μανόλη τις αγωνίες και τους αγώνες της Αριστεράς και τις πνευματικές αναζητήσεις της εποχής. Έδωσε αγάπη στους φίλους τους, συνοδοιπόρους στα πολιτικά αλλά και αισθητικά προτάγματα που κάθε φορά έθεταν οι ημέρες τους.

Το βιβλιοπωλείο στη Θεσσαλονίκη, η εμβληματική "Κριτική" του Μανόλη, η μετακόμιση στην Αθήνα, το ανοιχτό σπίτι της Νόρας και του Μανόλη, η εκλεκτή μαγειρική της, η ευγενής παρουσία της, η κοινή πορεία τους, η ποίησή του, το κοφτερό μυαλό της, συνέθεσαν τον καμβά, στον οποίο η Νόρα φιλοτέχνησε τη δική της ξεχωριστή αυτόφωτη ψηφίδα. Οξυδερκής, με μεγάλη κατάρτιση και ανοιχτή σε ό,τι καινούργιο κόμιζε η τέχνη της γραφής και η θεωρία της λογοτεχνίας στα ταραγμένα μετεμφυλιακά χρόνια, κατέθεσε το κύριο σώμα του έργου της σε μια εποχή που οι ιδεολογικές αντιπαραθέσεις σκίαζαν το πνευματικό και λογοτεχνικό πεδίο και δεν βοηθούσαν ιδιαίτερα την ανανέωση του κριτικού λόγου. Κατόρθωσε να υπερβεί την ιστορική συγκυρία, μένοντας προσηλωμένη στη διαχρονία της κριτικής σκέψης. Ως εκ τούτου, η συνεισφορά της στην ανανέωση του κριτικού λόγου τής μεταπολεμικής περιόδου υπήρξε πολύ σημαντική.

Η Νόρα Αναγνωστάκη μεταφράζει, ταυτόχρονα με την έκδοσή του το 1960, εκτενή αποσπάσματα του έργου "Ο βαθμός μηδέν της γραφής" του Ρολάν Μπαρτ, φέρνοντας το όνομα του Γάλλου θεωρητικού στην Ελλάδα την περίοδο που μόλις έχει εμφανιστεί στη Γαλλία. Επιπλέον, αναδεικνύει τα προτάγματα του "Νέου Μυθιστορήματος". Σε μια περίοδο που στα ελληνικά λογοτεχνικά πράγματα η λογοτεχνία κρίνεται και αναλύεται από τους ίδιους τους λογοτέχνες, η Νόρα Αναγνωστάκη εμφανίζεται με τα δοκίμιά της και με πρωτότυπη και διεισδυτική ματιά παραδίδει νέους κώδικες ανάγνωσης στο έργο νέων τότε αλλά και, καθιερωμένων ήδη ποιητών, όπως ο Μίλτος Σαχτούρης, η Ελένη Βακαλό, ο Γιώργος Σεφέρης, ο Δ.Π. Παπαδίτσας, ο Κλείτος Κύρου κ.ά.

Η Νόρα Αναγνωστάκη, γεννήθηκε στην Αθήνα το 1930. Σπούδασε νομικά στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας, όμως δεν άσκησε ποτέ τη δικηγορία, αντιθέτως εργάστηκε ως βιβλιοπώλης στη Θεσσαλονίκη. Είχε τη δική της σημαντική συμβολή στο περιοδικό "Κριτική" του Μανόλη Αναγνωστάκη, του οποίου υπήρξε υπεύθυνη για την παρουσίαση κειμένων λογοτεχνίας και θεωρίας της λογοτεχνίας και στο οποίο πρωτοεμφανίστηκε με το δοκίμιο "Προοίμιο στην ποίηση της Ελένης Βακαλό". Συνεργάστηκε επίσης με τα περιοδικά "Ενδοχώρα", "Νέα Πορεία" και "Χρονικό" και συμμετείχε στα αντιδικτατορικά "Δεκαοχτώ Κείμενα" που εκδόθηκαν στη διάρκεια της χούντας, το 1970.

Εκτός από τις "Μαγικές Εικόνες" εκδόθηκαν επίσης τα έργα της "Διαδρομή: δοκίμια κριτικής 1960-1995" (εκδ. Νεφέλη, 1995) και "Κριτικές ασκήσεις" (εκδ. Στιγμή, 1988). Σ' αυτά τα λίγα "αλλά εμβληματικά δοκίμιά της", όπως χαρακτηριστικά σημειώνει στο "Λεξικό νεοελληνικής λογοτεχνίας" ο κριτικός της λογοτεχνίας Αλέξης Ζήρας, "συνδύασε την ελεύθερη πραγμάτευση και τον αδιάκοπο διάλογο με τη γλώσσα και το ύφος του έργου, έναν συνδυασμό που έχει αρκετά κοινά στοιχεία με τον τρόπο κριτικού διαλόγου του Γάλλου Ρολάν Μπαρτ.

Η απουσία στενών θεωρητικών δεσμεύσεων και η ανοιχτή εκδήλωση της προσωπικής της συμπάθειας για τα έργα που επέλεγε είναι δύο από τους βασικούς άξονες του κριτικού εγχειρήματός της, αν και εξίσου βασική συνισταμένη της αξιολόγησής της υπήρξε η πηγαία ποιητική της διάθεση". Το 1966 τιμήθηκε με το Ειδικό Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας για το σύνολο του έργου της.

Χθες ο "κόσμος των γραμμάτων αποχαιρέτησε μια σύμμαχό του, μια γυναίκα που με το αυστηρά κριτικό και στοχαστικό πνεύμα της συνέβαλε στην άνθηση του γραπτού λόγου και με τις πολιτικές της πράξεις και ιδέες στην άνθηση του αριστερού οράματος", όπως σημειώνει στην ανακοίνωσή της η Κ.Ε. του ΣΥΡΙΖΑ.

  

Αφιέρωμα στον Μανόλη Αναγνωστάκη

Εφημερίδα  Η ΑΥΓΗ
04.01.2014

 

 theodorakis-anagnostakis me lezada

Στον Μανόλη Αναγνωστάκη και την ποίησή του, στη συνάντησή της με τη μουσική του Μίκη Θεοδωράκη, είναι αφιερωμένο το τριήμερο 10-12 Ιανουαρίου, καθώς η Λαϊκή Ορχήστρα «Μίκης Θεοδωράκης», με ερμηνευτές τη Νένα Βενετσάνου και τον Λάκη Χαλκιά, θα παρουσιάσει στο βιβλιοπωλείο Ιανός τρεις κύκλους τραγουδιών του μεγάλου μας μουσικοσυνθέτη, που βασίζονται πάνω σε μελοποιημένα ποιήματα του Αναγνωστάκη.

Οι κύκλοι τραγουδιών που θα ερμηνεύσουν οι δύο τραγουδιστές είναι οι ΜπαλάντεςΤης εξορίας, καθώς και δύο τραγούδια-ποταμός που συγκροτούν τη συλλογή Αρκαδία VIII, τα "Μιλώ" και "Χάρης". Αυτά τα δύο μεγάλα τραγούδια, τα πρώτα του Αναγνωστάκη που μελοποίησε ο Μίκης, συντέθηκαν κατά τη διάρκεια της δικτατορίας, όταν βρισκόταν εξόριστος στη Ζάτουνα της Αρκαδίας.

Με αφορμή το αφιέρωμα στον Μανόλη Αναγνωστάκη, ο Μίκης Θεοδωράκης σημειώνει: "Η ποίησή του μου άρεσε πάντα. Ήταν μελαγχολική στην πρώτη ανάγνωση, όμως έκρυβε μεγάλη δύναμη... Ήταν σεμνός, έντιμος και πραγματικός αγωνιστής, που πάντα με τιμούσε η φιλία του και η συνεργασία μαζί του".

 

 

 

 

Search